Wat doet het NIFP eigenlijk?

Weblogbericht | 04-03-2019 | Michel Groothuizen

Als ik op een verjaardag vertel dat ik bij het NIFP, of helemaal uitgeschreven het Nederlands Instituut voor Forensische Psychiatrie en Psychologie, werk dan is een frons of een vragende blik de standaard reactie.

Ik licht dan maar meteen toe: ‘Waar ook het Pieter Baan Centrum bij hoort.’ Want het Pieter Baan Centrum (PBC) is ons bekendere merk.

Veel mensen weten wel dat de meest tot de verbeelding sprekende verdachten daar worden onderzocht.

Bart van U., Jos B. en allerlei andere verdachten van wie de initialen bekender zijn dan hun volledige naam, worden in het PBC wekenlang intensief geobserveerd.

In principe volstaat een periode van zes weken, maar zo nodig kan die verlengd worden. Onze psychiaters en psychologen maken over hen een rapport voor de rechter, een zogenaamde pro Justitia rapportage. Hierin geven ze aan of een psychische stoornis een rol heeft gespeeld ten tijde van het plegen van een misdrijf. Als dat zo is, dan bestaat de kans dat de rechter bijvoorbeeld tbs oplegt en dat diegene een psychiatrische behandeling moet ondergaan.

Elk jaar worden ruim tweehonderd mensen op die manier onderzocht in het PBC. Dat PBC was tientallen jaren in de Gansstraat in Utrecht gehuisvest, maar in september vorig jaar is het verhuisd naar nieuwbouw in Almere. In Utrecht stond het gebouw tegenover een begraafplaats, zodat die straat ook wel het ‘luie eind’ werd genoemd: ‘rechts leggen ze, links zitten ze’.

Meer dan de helft met psychische klachten

Het PBC is de klinische voorziening van het NIFP. Voor verreweg de meeste rapporten is niet nodig dat mensen wekenlang worden opgenomen. Deze rapporten worden door onze psychiaters en psychologen opgemaakt op basis van een paar gesprekken in het huis van bewaring, op een politiebureau of gewoon in een spreekkamer op een van onze kantoren. Van zulke rapporten zijn er duizenden per jaar. Dat gaat meestal niet om bekende boeven, maar om anonieme, vaak kwetsbare, verwarde en gestoorde mensen.

Het NIFP is niet alleen van de rapportages. We verzorgen ook de psychiatrische zorg in gevangenissen. Meer dan de helft van de gedetineerden in Nederland heeft psychische klachten. Daarom werken er in alle gevangenissen psychiaters en psychologen. De meest ernstige psychiatrie kom je tegen in detentie. Juist voor zulke zware patiënten hebben we op vier plekken in gevangenissen in ons land zogenaamde PPC’s, Penitentiaire Psychiatrische Centra, waar NIFP dokters jaarlijks bijna 2.000 mensen behandelen in een soort psychiatrische ziekenhuizen in een gesloten gevangenis-setting of in de vreemdelingenbewaring. Als mensen vanwege hun psychische of lichamelijke toestand niet in de gevangenis kunnen verblijven, wordt dat door onze dokters beoordeeld.

Beveiliging en zorg

De derde hoofdtaak van het NIFP is indicatiestelling. Als een rechter van oordeel is dat iemand als onderdeel van zijn straf behandeld moet worden in een psychiatrische inrichting, dan stellen NIFP-ers een indicatie op waarin ze aangeven welke niveaus van beveiliging en zorg noodzakelijk zijn. Soms is er vooral heel veel zorg nodig, maar er zijn ook mensen die zo gevaarlijk zijn dat ze alleen achter een hoog hek mogen worden behandeld.

Maar de straffen die zijn opgelegd hebben (afgezien van levenslanggestraften en tbs-ers) altijd een einddatum. Dus bij de behandeling moet er ook altijd rekening mee worden gehouden dat veroordeelden op enig moment weer terugkomen in de maatschappij. En dat er dus vooral moet worden gewerkt aan een voor de samenleving zo veilig mogelijke terugkeer tegen die tijd. Dat is een ingewikkelde balans, die ons werk elke dag weer spannend en complex maakt.

Onbekend pareltje

Bij het NIFP werken ongeveer 400 mensen, met bijna 100 psychiaters, verder psychologen, juristen en ondersteunende staf. Binnen de grote wereld van Justitie en Veiligheid, met (super-)grote organisaties als de politie, de Dienst Justitiële Inrichtingen of het Openbaar Ministerie, is het NIFP maar een klein clubje.

Maar voor de veiligheid van ons land zijn we van niet te onderschatten belang. We spannen ons in om rechters in staat te stellen tot een goede beslissing te komen. En om justitiabelen te behandelen zodat ze na hun vrijlating minder zullen recidiveren. Ik ben er trots op dat ik bij dit tamelijk onbekende pareltje mag werken.